Kras Morawski jest największym i najważniejszym przyrodniczo obszarem krasowym w Republice Czeskiej. Położony na północ od Brna, jest częścią Wyżyny Drahanskiej. Budują go wapienie dewońskie występujące na powierzchni 94 km², w pasie o szerokość od 3 do 5 km i długości 25 km. Pod względem hydrologicznym dzieli się na trzy części: północną – odwadnianą przez system Punkvy, środkową – przez systemy potoków Krztinskiego i Jedowickigo, oraz część południową – przez system Rzeczki. Skala powierzchniowych i podziemnych zjawisk krasowych Morawskiego Krasu jest bardzo zróżnicowana. Od czasu, gdy w dawnych epokach geologicznych morze opuściło tą okolicę, głównym czynnikiem formującym krajobraz były płynące wody. Ich oddziaływanie na wapienne podłoże można dostrzec nie tylko na powierzchni (leje krasowe, uwały i polia z wywierzyskami i ponorami, kotliny i przepaście), ale również głęboko pod powierzchnią ziemi, tam, gdzie wody podziemne wciąż kształtują systemy jaskiniowe. Speleolodzy, penetrując i odkrywając jaskinie pokonali już dziesiątki kilometrów korytarzy i sal. Mimo to do odkrycia pozostało jeszcze wiele tajemnic skrytych pod powierzchnią ziemi w Krasie Morawskim. Zewidencjonowano tu ponad 1100 jaskiń, włącznie z dwoma największymi podziemnymi systemami krasowymi w Republice Czeskiej.

Pięć odkrytych w północnej części Morawskiego Krasu jaskiń udostępniono dla zwiedzających i od dawna pełnią rolę atrakcji turystycznych. Są to: Jaskinie Sloupsko – Šošůvskie, Punkevne, Kateřinska, Vypustek oraz Balcarka. Jaskinie Punkevne, odkryte przez prof. dr Absalona zyskały sobie największą sławę, dzięki połączeniu z dnem przepaści krasowej Macocha oraz dzięki przepływającej przez nie podziemnej rzece Punkvie. Nie umniejsza to jednak znaczenia pozostałych jaskiń. Być może nie wszystkim wydają się one tak atrakcyjne, jednak z przyrodniczego punktu widzenia ich wartość jest ogromna. W regionie znajduje się szereg paleontologicznych i archeologicznych stanowisk, które szeroko dokumentują historie rozwoju świata zwierzęcego i człowieka od czasów prehistorycznych. Morawski Kras ma bogatą historię i jest również kolebką czeskiej speleologii.Malownicze krajobrazy, wcześniej nazywane „ Morawską Szwajcarią”, są oplecione siecią dobrze oznaczonych tras turystycznych, ścieżek dydaktycznych i rowerowych.

Ze względu na bardzo duże zainteresowanie turystów, zarówno samymi jaskiniami jak i całym obszarem krasowym, wprowadzono w życie ustawę, której celem była ochrona całości tego kompleksu krajobrazowego. Na jej mocy, w 1956 roku, cały teren został objęty ochroną jako Obszar Chronionego Krajobrazu (Chráněná krajinná oblast – ChKO). W ten sposób jaskinie uznane zostały za część bogactwa kulturowego i przyrodniczego całego państwa, bogactwa, które należy chronić zarówno dla współczesnych, jak i dla potomności.

OCHRONA, BADANIA, WYKORZYSTANIE JASKIŃ

W 1956 roku Morawski Kras ogłoszono Chronionym Parkiem Krajobrazowym. Jaskinie Punkvy wraz z Przepaścią Macochy i okolicznymi żlebami krasowymi tworzą centrum Narodowego Rezerwatu Przyrody Wywierzyska Punkvy. Wszystkie podziemne i powierzchniowe zjawiska krasowe oraz inne elementy przyrody ożywionej i nieożywionej są pod ścisłą ochroną na podstawie ustawy nr 114/92 Dz.U., o ochronie przyrody i krajobrazów. Od 1991 roku wszystkie jaskinie w Republice Czeskiej dostępne dla zwiedzających (ogółem 14) podlegają administracji i bezpośredniej opiece specjalistycznej państwowej organizacji ochrony przyrody. Jaskinie Punkvy oraz ścieżki edukacyjne w ich okolicy prezentują zwiedzającym przyrodę, jej rozwój i rządzące nią prawa. Jaskinie służą zarówno zwiedzającym, jak i ekspedycjom specjalistów. Udostępniane są zgodnie ze ścisłymi zaleceniami określającymi możliwości ich eksploatacji, które ograniczają liczbę zwiedzających i częstotliwość ich zwiedzania. W Przedniej Sali oraz na dnie Macochy okazyjnie odbywają się także koncerty muzyczne. W całym systemie jaskiń prowadzone są badania speleologiczne, mikroklimatyczne, hydrochemiczne, geologiczne oraz inne, dokumentujące i uzupełniające wiedzę o naturalnych procesach zachodzących w środowisku oraz o wpływie człowieka na ekosystem krasowy. Badania te umożliwiają stałe doskonalenie metod fachowej opieki, ochrony i eksploatacji tego wyjątkowego pomnika przyrody. Zdumiewających wyników dostarczają zwłaszcza obserwacje nad dynamiką zjawisk mikroklimatycznych w rozległych przestrzeniach podziemi jaskiniowych, jak również podwodne badania głębin jeziorek w Przepaści Macochy, do których dna nie dotarto do tej pory.